پاتوق رضا

به گزارش خبرنگار سیاست خارجی گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان،؛ دونالد ترامپ که 7 ماه از حضورش در کاخ سفید می‌گذرد در کارزارهای انتخابی خود بارها در خصوص خروج از توافق نامه‌های چندجانبه بین‌المللی سخن گفت که البته پس از تثبت جایگاهش در مسند ریاست جمهوری به برخی از این وعده‌های عمل کرد و برخی از این سخنان همچون لفاظی‌های او در قبال برجام و پاره کردن آن همچنان در قالب شعار انتخاباتی باقی ماند.

ترامپ در این مدت تمام تلاش خود را کرد تا با بهانه‌های گوناگون ایران را به نقض برجام متهم کند و کارش تا جایی پیش رفت که سخن از بازنگری مذاکرات بین المللی برنامه جامع اقدام مشترک سخن گفت. اما در نهایت چاره‌ای جز سر فرود آوردن مقابل اجماع جهانی برای اجرای برجام نداشت. اما اینکه چرا سناتورهای آمریکایی و رئیس جمهور این کشور با تمام تلاشی که می‌کنند، نمی‌توانند از توافق هسته‌ای ایران و 5+1 خارج شوند، سخنی است که در این گزارش به آن پرداخته خواهد شد. 

برجام محصول دیپلماسی چندجانبه‌گرایانه بود

برجام، توافقی جهانی و چند جانبه است که طرفین بر اساس مصالح ملی و بین‌الملل به آن پیوسته‌اند. شورای امنیت نیز با تصویب قطعنامه ۲۲۳۱ بر این توافق صحه گذاشته و ضمانت‌های اجرایی آن را مستحکم کرده است لذا احتمال بازنگری‌ یکجانبه از سوی آمریکا و یا هیچ کشور دیگری در آن وجود ندارد.

محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان نیز در پاسخ به سوال خبرنگار  سی‌بی‌اس تاکید کرد که برجام یک توافقنامه چندجانبه است که مورد تائید شورای امنیت سازمان ملل متحد قرار گرفت. این توافقنامه یک توافقنامه دوجانبه نیست که بتوان از آن خارج شد یا درباره آن مذاکره مجدد انجام داد.

فدریکا موگرینی، نماینده عالی اتحادیه اروپا در امور خارجی و سیاست امنیتی بارها این مسأله را متذکر شده که برجام توافقی دوجانبه نیست. بنابراین مورد حمایت اروپا است که حمایت سازمان ملل هم آن را تضمین می کند. برای تمام مدت این قرارداد که 10 سال است من به شخصه نقش تضمینی را ایفا می کنم که تمام طرف های قرارداد وظیفه خود را انجام دهند. این مطمئنا به نفع اروپا است.»

نکته دیگر اینکه آمریکا پیش از این می‌توانست در تحریم‌های ظالمانه‌ خود علیه ایران به یک اجماع جهانی دست یابد. در حالی که اکنون کشورهایی که قبلا با سیاست‌های آنان همراه بودند، دیگر تمایلی برای ادامه راه با آمریکا در دشمنی با ایران ندارند. همپیمانان سابق ایالات متحده مانند اتحادیه اروپا، روسیه، چین، ژاپن و.. امروز از شرکای اصلی ایران به شمار می‌روند و به برتری ایران به عنوان کشوری تعیین کننده اذعان دارند.

از منظر سیاسی با وجود رقابت ریاست جمهوری جدید در دو کشور طرف این قرارداد، حداقل دو طرف دیگر یعنی چین و روسیه در حفظ برجام متعهد هستند. با عدم قطعیت واشنگتن در حفظ این قرارداد، سه طرف دیگر یعنی فرانسه، آلمان و انگلستان نقشی اساسی در رهبری اصلی برجام را ایفا خواهند کرد.

چرا بریتانیا باید به برجام پایبند باشد؟

برای حفظ پایبندی تزلزل ناپذیر اروپا بر روی این قرارداد، این سه کشور اروپایی مسئولیتی منحصربه فرد خواهند داشت. در چنین وضعیتی، با توجه به اینکه تا دو تا سه سال آینده بریتانیا باید از اتحادیه اروپا خارج شود، شرایط برای بریتانیا بسیار پیچیده خواهد بود. پس تداوم برجام به وضوح به نفع بریتانیا است به خصوص که ایران یک مشتری بالقوه قابل توجه از نظر تجارت، بیمه و خدمات مالی برای آن ها است. آیا نخست وزیر بریتانیا با توجه به روابط ویژه این کشور با آمریکا می تواند به اندازه کافی برای ترامپ استدلال فراهم کند که او را از گرفتن یک ژست و حرکت غیرقابل برگشت بازدارد؟ یا اینکه آغاز خروج از اروپا باعث می شود بریتانیا در کنار آمریکایی قرار گیرد که دولت جدیدش حساسیت بسیار زیادی برای در خطر قرار دادن برجام دارد؟ در حال حاضر شرط بستن روی موقعیت نهایی بریتانیا بسیار سخت است.

شرایط پایبندی آلمان و فرانسه به برجام

برای آلمان، ایران یک شریک تجاری و سرمایه گذاری قابل توجه و همچنین یک متحد قابل اعتماد و قدیمی در خاورمیانه است. این امر باعث می شود که آن ها بدون شک پای برجام بایستند. اما فرانسه چه؟ بین بریتانیا و آلمان، فرانسه می تواند به نقشی محوری دست پیدا کند. همانطور که در سال 2003 و در زمان جنگ با عراق، فرانسه توانایی خود را در چندین مورد از مقاومت در برابر فشارهای ایالات متحده نشان داد، از سوی دیگر در طول مذاکرات برجام و حتی در زمان پایان آن، پاریس بود که اشاره می کرد توافق صورت گرفته را بهترین توافق ممکن نمی داند. با این حال از آن زمان، برجام اثرگذاری خود را در کاستن شبح جنگ در خاورمیانه نشان داده است.

اذعان مقامات آمریکایی به پایبندی ایران در برجام

رکس تیلرسون وزیر امور خارجه امریکا در نامه خود اعلام کرده است که جمهوری اسلامی ایران به تعهداتش به توافق هسته‌ای دو سال پیش پایبند بوده است. جيمز ماتيس، وزير دفاع امريكا نيز در تازه‌ترين اظهارنظر خود در اين باره اذعان كرد: ايران به مفاد توافق هسته‌ای پايبند بوده و اين توافق همچنان پابرجاست. اين تمام آن چيزی است كه می‌توانم درباره برجام بگويم. 

انزوای امريكا با خروج از برجام

آدام شيف عضو ارشد كميته اطلاعات مجلس نمايندگان آمريكا به دونالد ترامپ هشدار داده كه خروج از برجام، سبب انزوای ايالات متحده در جهان خواهد شد. «آدام شيف» در توئيتر خود نوشت: «شكستن توافق هسته‌ای ايران توسط دولت ترامپ، اشتباهی بزرگ خواهد بود.» اين عضو دموكرات كنگره افزود: خروج از برجام توسط دولت ترامپ سبب رها شدن دوباره برنامه هسته‌ای ايران و انزوای امريكا خواهد شد. 

«بن رودز»  معاون مشاور امنيت ملی امريكا در دولت اوباما با بيان اينكه منظور ترامپ از نقض روح برجام را نمی‌داند، گفت: كاخ سفيد نمیتواند از بهانه‌هایی چون «تروريسم» و «برنامه موشكی» براي به هم زدن برجام استفاده كند. وی كه با شبكه «ان‌بی‌سی» صحبت می‌كرد، با بيان اينكه ايران به برنامه جامع اقدام مشترك (برجام) پايبند بوده، در واکنش به اظهارات «دونالد ترامپ» كه گفته بود ايران به «روح توافق» پايبند نبوده، اظهارداشت: «نمی‌دانم رئيس‌جمهور ترامپ در مورد چه صحبت می‌كند.» 

رفتار چندگانه ترامپ در خصوص برجام

ترام در مواجهه با برجام چاره ای جز رویارویی با واقعیت ندارد و به احتمال زیاد مجبور است بخش های زیادی از وعده های خود را فراموش کند. اظهارات ترامپ درباره ایران و برجام به شکلی آشکار متضاد است، او گاهی اوقات نشان می دهد که می خواهد برجام را پاره کند، زمانی دیگر در نظر دارد که شرایط را برای مذاکره مجدد فراهم کند و جایی دیگر ترجیح می دهد که تحریم های یکجانبه واشنگتن در قبال تهران وجود نداشته باشد تا کسب و کارهای آمریکایی بتوانند در بازار ایران به رقابت بپردازند. اما با توجه به خصومت فراگیر و تثبیت شده کنگره ایالات متحده نسبت به ایران، همراه با قاب های ذهنی رئیس جمهور و همراهانش در مورد این موضوع، زنجیره اتفاقات چشم انداز خروج آمریکا از برجام را محتمل کرده است.

چنین رویدادی به خودی خود به معنی پایان برجام نیست، اگر شش طرف دیگر یعنی چین، فرانسه، آلمان، روسیه، بریتانیا و البته ایران تصمیم به ایستادن پای این معامله بگیرند. این پیکربندی جدید، به شکلی آشکار آمریکا را به اوایل سال های 2000 خواهد برد، زمانی که ایران قادر به تجارت معمول با باقی جهان به غیر از ایالات متحده بود.

آخرین رمق‌های آمریکا برای مقابله با ایران

امریکا می‌داند خروج یکجانبه از برجام هزینه‌های سنگینی را برای آنها به همراه خواهد داشت، این کشور به همراه عربستان و اسرائیل برای از بین بردن توافق هسته‌ای به دنبال این هستند تا با افزایش فشار و اعمال تحریم‌هایی به بهانه‌های واهی مانند حمایت ایران از تروریسم، مسائل منطقه‌ای، موشکی و... به نحوی دیگر کشورمان را تحت فشار قرار دهد.

و با همین رویکرد بار دیگر 18 فرد و نهاد را در لیست تحریم‌های خود قرار داد. این 18 فرد و نهاد در خصوص ارتباط با برنامه موشکی ایران و دیگر فعالیت‌های غیر هسته‌ای این کشور در لیست تحریم‌های واشنگتن علیه تهران قرار گرفتند. وزارت خزانه‌داری آمریکا طی بیانیه‌ای، دلیل اعمال تحریم‌های جدید علیه ایران را «توسعه برنامه موشکی بالستیک» و «ایجاد تنش در منطقه» اعلام کرد.

در این بیانیه، دلیل تحریم ۱۸ فرد و نهاد جدید نیز حمایت فنی و لجستیکی از برنامه موشکی ایران و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی عنوان شده است. طبق بیانیه وزارت خزانه‌داری آمریکا، دارایی این افراد و نهادها در آمریکا توقیف شده و از ورود آنها به آمریکا و تعامل اشخاص و شرکت‌های آمریکایی با آنها جلوگیری خواهد شد. همچنین افراد و شرکت‌هایی که با آنها داد و ستد کنند نیز در معرض تحریم قرار خواهند گرفت.

پاسخ مناسب  ایران در صورت خروج امریکا از برجام

محمد جواد ظریف رئیس دستگاه دیپلماسی کشورمان در پاسخ به رفتارهای یکطرفه آمریکایی با تاکید بر اینکه برجام حاصل اجماع جهانی است و خروج آمریکا به تنهایی نمی تواند آن را زیر سوال ببرد افزود: برجام یک توافق چند جانبه است و توافق‌های چندجانبه را نمی‌توان برای مذاکره مجدد بازگشایی کرد. وی گفت: در صورت تصمیم آمریکا به خروج یکجانبه از برجام ایران گزینه‌های زیادی روی میز دارد. نمی توان از طریق مواضع زیاده خواهانه به یک توافقنامه رسید، چه توافقنامه دوجانبه و چه توافقنامه چند جانبه، چرا که توافقنامه هسته ای، یک توافقنامه چندجانبه است.

وزیر امور خارجه اضافه کرد: این توافقنامه شامل همه آن چیزهایی نیست که ما می خواستیم و نیز قطعا شامل همه چیزهایی نیست که آمریکا می خواست. این توافقنامه دربرگیرنده حداقل هایی بود که باعث شد همه بگویند«باشد» این چیزی نبود که ما می خواستیم، این چیزی بود که ما به آن دست یافتیم و این توافقنامه به نگرانی اصلی ما پاسخ می دهد.

به گزارش باشگاه خبرنگاران برجام به گفته سیاستمداران بین‌المللی از قوی‌ترین اسناد حقوقی بین‌المللی در دهه‌های اخیر است که محصولش صلح و امنیت بدون وقوع جنگ بوده است. آمریکا هر چند در شکستن حریم برجام دست و پا می‌زند، اما قطعا در این مسیر راه به جایی نخواهد برد چرا که ایران بزرگ، جایگاه مقتدارانه خود را از آنچه آمریکایی‌ها آن را قدرت می‌پندارند، بدست نیاورده است؛ بلکه به پشتوانه رهبری‌های داهیانه مقام معظم رهبری و همراهی مردم بصیر و هوشیار خود کسب کرده است. لذا آمریکایی‌ها باید بدانند در مسیر 40 ساله برای منزوی کردن ایران در جامعه جهانی، به آخر خط رسیده‌اند و سناتورهای آمریکایی هرآنچه داشتند به میدان آوردند اما نتیجه‌اش آن شد که اثر سختی‌های تحریم‌ روز به روز بر ایران کمرنگ تر می‌شود.